Artykuły prasowe i raporty branżowe

Najważniejszym dla branży gazowej wydarzeniem legislacyjnym ubiegłego roku było niewątpliwie uchwalenie przez Sejm nowelizacji ustawy Prawo energetyczne, zwanej potocznie małym trójpakiem energetycznym, która weszła w życie w dniu 11 września 2013r. Niestety zarówno okoliczności uchwalenia jak również pierwsze miesiące obowiązywania nowelizacji wskazują, że zamiast przemyślanej zmiany systemowej wprowadzono regulację cząstkową odpowiadającą jedynie doraźnym potrzebom.

Infrastruktura gazowa stanowi przedmiot tzw. monopoli naturalnych pozostając na danym obszarze we władaniu jednego przedsiębiorstwa energetycznego najczęściej kontrolowanego bezpośrednio lub pośrednio przez państwo. Koncentracja działalności w zakresie usług świadczonych przy wykorzystywaniu infrastruktury gazowej oraz działalności w zakresie wytwarzania lub sprzedaży paliw gazowych w jednym przedsiębiorstwie energetycznym lub w grupie przedsiębiorstw powiązanych pomiędzy sobą w sposób umożliwiający wywieranie decydującego wpływu na przedsiębiorstwo zarządzające infrastrukturą spowodowała, że takie przedsiębiorstwo lub grupę przedsiębiorstw określa się w dyrektywach unijnych jako „przedsiębiorstwo zintegrowane pionowo” (vertically integrated undertaking –VIU).

Sprzedawca paliw gazowych działający w strukturze VIU znajduje się w uprzywilejowanej sytuacji w zakresie dostępu do infrastruktury zarządzanej w ramach tego samego VIU. Taki stan rzeczy istotnie ogranicza dostęp do infrastruktury i możliwości wejścia na rynek dla nowych sprzedawców a jednocześnie jest niekorzystny dla odbiorców, którzy nie mają możliwości wyboru spośród ofert konkurujących sprzedawców.

Projekt ustawy OZE odpowiada m.in. na negatywne zjawiska obserwowane na rynku świadectw pochodzenia energii. Wzrost wolumenów energii wyprodukowanej z OZE i nieadekwatny do niego wzrost poziomu wymaganego udziału energii z OZE w całkowitej rocznej wielkości sprzedaży albo zakupów energii podmiotu zobowiązanego spowodowały nadpodaż świadectw pochodzenia. W konsekwencji świadectwa te tracą na wartości, co wpływa na wstrzymanie decyzji o nowych inwestycjach w OZE oraz na wycofywanie się z OZE tam, gdzie koszty eksploatacyjne nie są rekompensowane w wystarczającym stopniu wpływami ze świadectw pochodzenia. Zamiast rozwoju OZE coraz częściej obowiązki w zakresie potwierdzenia pochodzenia energii są wypełniane przy pomocy opłaty zastępczej.

Procedurę tę uregulowano w art. 4j ustawy Prawo energetyczne. Warto podkreślić, że w wyniku nowelizacji ustawy, która weszła w życie w 11 września 2013 r., procedura ta została doprecyzowana. Zmiana sprzedawcy oznacza w praktyce rozwiązanie dotychczasowej umowy, na podstawie której dostarczano gaz lub energię (np. umowy sprzedaży). Następnie dochodzi do zawarcia nowej umowy z dowolnie wybranym przez odbiorcę sprzedawcą. Przepisy ustawy Prawo energetyczne umożliwiają obecnie zmianę sprzedawcy zarówno odbiorcom posiadającym umowy zawarte na czas nieoznaczony, jak i na czas oznaczony.

Wypowiedzenie umowy następuje przez złożenie pisemnego oświadczenia dotychczasowemu sprzedawcy. Umowa zawarta z odbiorcą w gospodarstwie domowym ulega rozwiązaniu z ostatnim dniem miesiąca następującego po tym, w którym oświadczenie odbiorcy dotarło do sprzedawcy. Odbiorca może jednak wskazać późniejszy termin rozwiązania umowy. Operator systemu przesyłowego oraz operator systemu dystrybucyjnego są zobowiązani umożliwić odbiorcy paliw gazowych lub energii elektrycznej zmianę sprzedawcy, nie później niż w terminie 21 dni od dnia poinformowania właściwego operatora o zawarciu umowy z nowym sprzedawcą. Dotychczasowy sprzedawca jest zobowiązany dokonać rozliczeń z odbiorcą, który skorzystał z prawa do zmiany sprzedawcy, nie później niż w ciągu 42 dni od dnia dokonania takiej zmiany.

Operator systemu przesyłowego lub operator systemu dystrybucyjnego powinni przekazać dotychczasowemu i nowemu sprzedawcy dane dotyczące ilości zużytych przez odbiorcę paliw gazowych lub energii elektrycznej. Musi to nastąpić w terminie umożliwiającym dotychczasowemu sprzedawcy dokonanie rozliczeń z odbiorcą. Dzięki tym rozwiązaniom, możliwe jest dokonanie rozliczenia końcowego z odbiorcą, który zmienił sprzedawcę.

Unia Europejska dąży do stworzenia konkurencyjnego rynku gazu ziemnego, rozumianego jako wielość dostawców, gwarantującego jednocześnie stabilność cen, przy zapewnieniu niedyskryminacyjnego i równego dostępu do infrastruktury sieciowej. Priorytetem Wspólnoty jest także zakończenie procesu integracji europejskich rynków gazu ziemnego do 2014r.

W Polsce od 1 lipca 2007r. swobodny wybór i zmiana sprzedawcy przysługuje wszystkim odbiorcom energii elektrycznej i gazu ziemnego w tym gospodarstwom domowym. Jednak analiza porównawcza częstotliwości zmian sprzedawcy na rynku energii elektrycznej i na rynku gazu ziemnego prowadzi do wniosków jednoznacznie korzystnych dla rynku energii elektrycznej. Liczba odbiorców energii elektrycznej korzystających z prawa do zmiany sprzedawcy przekracza 172 tys., podczas gdy takich odbiorców gazu ziemnego jest poniżej 400 (URE 2013). W niniejszym artykule przedstawione zostaną główne uwarunkowania rynku gazu ziemnego w Polsce oraz podjęto próbę oceny ostatnich zmian w prawie na dalszy rozwój rynku gazu.

Mały trójpak był działaniem o charakterze ratunkowym. Polsce grożą bowiem znaczące kary finansowe ze stronu unijnego Trybunału Sprawiedliwości za brak implementacji przepisów tzw. III pakietu energetycznego. Nowelizacja ustawy :Prawo energetyczne”, która w odniesieniu do sektora gazowego wdraża tzw. dyrektywę gazową, miała więc na celu nie tyle wprowadzenie w Polsce zasadniczych i systemowych zmian w funkcjonowaniu rynku gazu, ile uniknięcie kar finansowych. Dlatego trójpak został zgłoszony jako projekt poselski, co pozwoliło na uniknięcie konieczności przeprowadzania konsultacji społecznych, a w konsekwencji umożliwiło znaczne przyspieszenie prac. Efekt został osiągnięty – przedmiotowa ustawa szybko została przyjęta.

Wdrożenie III pakietu energetycznego za pomocą omawianej nowelizacji ustawy „Prawo energetyczne” może oznaczać odłożenie w czasie terminu przyjęcia oczekiwanego przez branżę tzw. dużego trójpaku tj. trzech zupełnie nowych ustaw, które pierwotnie miały implementować przepisy unijne do prawa polskiego. Niezwykle ważna będzie także tzw. ustawa wprowadzająca, zmieniająca kilkanaście innych ustaw.

Uzyskania koncesji wymaga działalność polegająca na wytwarzaniu paliw lub energii, magazynowaniu paliw gazowych w instalacjach magazynowych. Dotyczy to również skraplania gazu ziemnego i regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego w instalacjach skroplonego gazu ziemnego oraz magazynowaniu paliw ciekłych, przesyłania lub dystrybucji paliw lub energii, a także obrocie paliwami lub energią (z wyłączeniem przypadków określonych ustawowo). Koncesja udzielana jest przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) na wniosek zainteresowanego podmiotu.

Prezes URE udziela koncesji na czas oznaczony, nie krótszy niż 10 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy. Jak bowiem wynika z art. 35 ust. 1 pkt 4 ustawy – Prawo energetyczne, we wniosku należy określić czas, na jaki koncesja ma być udzielona, wraz ze wskazaniem daty rozpoczęcia działalności. Zgodnie z art. 39 ustawy, przedsiębiorstwo energetyczne może złożyć wniosek o przedłużenie ważności koncesji, nie później niż na 18 miesięcy przed jej wygaśnięciem. Jedynym warunkiem jej przedłużenia jest zatem wystąpienie ze stosownym wnioskiem do Prezesa URE we wskazanym powyżej terminie. W przypadku gdy przedsiębiorstwo wystąpi o przedłużenie koncesji w okresie krótszym niż 18 miesięcy przed wygaśnięciem koncesji, Prezes URE powinien odmówić uwzględnienia wniosku. W tej sytuacji koncesja wygasa wraz z upływem terminu, na jaki została udzielona. Po wygaśnięciu koncesji przedsiębiorstwo nie może już prowadzić działalności koncesjonowanej. Jeżeli jest zainteresowane dalszym jej prowadzeniem, to powinno wystąpić o nową koncesję. Przedłużenie koncesji następuje w formie decyzji administracyjnej wydanej przez Prezesa URE. Zmienia ona tę decyzję, na mocy której udzielono koncesji podlegającej przedłużeniu.

Kwestię tę uregulowano w przepisach ustawy – Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz 1059). Zgodnie z art. 47 ust. 1 tej ustawy przedsiębiorstwa mające koncesje ustalają taryfy dla paliw gazowych i energii, które podlegają zatwierdzeniu przez prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Z kolei prezes URE albo zatwierdza taryfę, albo odmawia jej zatwierdzenia, jeżeli stwierdzi, że jest niezgodna z przepisami prawa.

Po zakończeniu postępowania taryfowego i zatwierdzeniu taryfy dla gazu i energii elektrycznej prezes URE – w terminie 14 dni od zatwierdzenia – ogłasza taryfę w biuletynie urzędu. Z kolei zatwierdzona taryfa dla ciepła kierowana jest przez prezesa URE do ogłoszenia we właściwym miejscowo wojewódzkim dzienniku urzędowym, w ciągu 7 dni od jej zatwierdzenia.

Przedsiębiorstwo energetyczne stosuje taryfę nie wcześniej niż po upływie 14 dni i nie później niż do 45. dnia od jej opublikowania przez prezesa URE. Wynika to z art. 47 ust. 4 wspomnianej ustawy. Oznacza to, że przedsiębiorstwo energetyczne nie ma obowiązku przesłania zatwierdzonej taryfy do odbiorcy. Jednak zgodnie z art. 5 ust. 6 ustawy, sprzedawca paliw gazowych lub energii powinien powiadomić odbiorców o podwyżce cen lub stawek opłat za dostarczane paliwa gazowe lub energię określonych w zatwierdzonych taryfach, w ciągu jednego okresu rozliczeniowego od dnia podwyżki. Co istotne, z powyższego przepisu wynika obowiązek powiadomienia odbiorców jedynie o podwyżce cen lub stawek opłat. Ponadto art. 5 ust. 6 prawa energetycznego nakłada obowiązek takiego powiadomienia jedynie na sprzedawcę paliw lub energii. W związku z tym mogą powstać wątpliwości, czy taki obowiązek informacyjny dotyczy również innych przedsiębiorstw energetycznych (przykładowo przedsiębiorstw zajmujących się przesyłaniem lub dystrybucją paliw lub energii).

Instytucja NOKE została wprowadzona do projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze przez Ministerstwo Środowiska i budzi sporo kontrowersji. Według projektodawców NOKE ma zrealizować cele związane z realizacją uprawnień Skarbu Państwa wynikające z prawa własności do zasobów węglowodorów (własności górniczej), oraz realizacją ogólnych celów publicznych dotyczących rozpoznawania i wydobywania węglowodorów.

Raport analizuje stan infrastruktury gazowej w Polsce, przedstawiając w zarysie inwestycje aktualnie realizowane oraz projektowane na najbliższe lata. W raporcie zaprezentowane są wyniki Indeksu Bezpieczeństwa Energetycznego 2012 dla sektora gazu ziemnego w Polsce. Kluczowym przedmiotem analizy są uwarunkowania ekonomiczne, finansowe, administracyjne i prawne związane z rozbudową i modernizacją niezbędnej infrastruktury w aspekcie zwiększenia popytu na gaz, a także zwiększenia wydobycia z krajowych złóż konwencjonalnych i niekonwencjonalnych. Autorzy przedstawili listę korzyści wynikających z rozbudowy infrastruktury w tym m.in.: poprawa bezpieczeństwa energetycznego kraju, polepszenie pozycji negocjacyjnej względem dostawców gazu, obniżenie cen surowca, realna liberalizacja rynku gazu, a także zarekomendowali rozwiązania polityczne i prawne zmierzające do zlikwidowania barier dla jej rozwoju.

Najważniejsze tezy publikacji:

– Aktualne ostrożne prognozy zapotrzebowania na gaz ziemny pokazują wzrost jego zużycia o 12,2% do 2020 r. i o 32,5% do 2030 r. Zatem prawdopodobne jest, że zużycie gazu ziemnego w Polsce w 2030 r. wyniesie 20,2 mld m3. Tak duże zmiany wymagają odpowiednich dostosowań po stronie infrastruktury gazowej.

– Bezpieczeństwo energetyczne Polski w sektorze gazu zmniejszyło się w ciągu dwóch lat (…). Indeks Bezpieczeństwa Energetycznego 2012 dla sektora gazu ziemnego w Polsce, opracowany przez Instytut Kościuszki, wyniósł 0,2689 wobec 0,2931 w 2010 r. Oznacza to spadek o 0,0242 punktu (8,3%) względem IBE 2010.

– Aby sprostać rosnącemu popytowi na gaz ziemny, infrastruktura gazowa wymaga dynamicznego rozwoju równolegle w wielu obszarach, w tym m.in.: gazociągów przesyłowych i dystrybucyjnych, terminalu LNG, podziemnych magazynów gazu i połączeń międzysystemowych.

– Polska sieć przesyłu gazu po latach stagnacji i zaniechań inwestycyjnych wymaga prac modernizacyjnych. Aż 62% długości gazociągów przesyłowych ma więcej niż 26 lat. Jedynie 3% to gazociągi mające mniej niż 5 lat. Koszty wymiany najstarszych odcinków gazociągów przesyłowych osiągną poziom 14 mld PLN w perspektywie do 2025 r.

– Wolny rynek gazu powinien doprowadzić do spadku cen surowca (z korzyścią dla polskiej gospodarki i konsumentów indywidualnych), a nowe projekty infrastrukturalne powinny zdywersyfikować nie tylko kierunki, ale także źródła zaopatrzenia w gaz. Powodzenie tej strategii powinno znacząco zwiększyć bezpieczeństwo energetyczne Polski.

– Rozbudowa infrastruktury gazowej będzie skutkować wzrostem dochodów polskich regionów oraz powstaniem nowych miejsc pracy.

– Konieczna jest także rozbudowa połączeń infrastrukturalnych z sąsiadami, w sytuacjach kryzysowych (nagłe odcięcie gazu przez zagranicznego dostawcę) zwiększa się prawdopodobieństwo zastąpienia niepewnego źródła.

– Konieczna jest kontynuacja zintensyfikowanej współpracy regionalnej w kierunku realizacji kluczowej infrastruktury gazowej w tej części Europy oraz, równolegle, kontynuacja procesu wdrażania unijnego acquis w obszarze energii w sposób zgodny ze specyfiką polskiego rynku.

http://ik.org.pl/pl/projekt/nr/7747/najnowszy-raport-zaprezentowany/
http://ik.org.pl/cms/wp-content/uploads/2013/03/PREZENTACJA-RAPORTU.pdf